Schokker dienstmeisjes

Zowel op Urk als Schokland had je als meisje niet veel opties. Je kon vis verwerken, de zeewering repareren, in de weverij aan de slag of het eiland verlaten om dienstmeisje te worden. Talloze meisjes pakten hun koffertje en vertrokken per boot naar Kampen of elders. De onderbelichte verhalen van deze dienstmeisjes zijn onderzocht en vastgelegd in een wandelroute op Urk. Mede organisator Lucia de Vries vertelt hieronder meer.

Schokkerdienstmeisje
Werken zonder contract of arbeidswet. Zo ziet het onzekere leven van een dienstmeisje eruit. Zij is ondergeschikt aan de heer deze huizes; minimale leeftijden en maximale werkuren zijn niet van toepassing op ‘huiselijke arbeid’. De behandeling verschilt per gezin. Soms is het standsverschil groot. Zo zijn er verhalen van meisjes die alleen de overgebleven kliekjes van de kinderen te eten kregen. Maar in andere gezinnen is het meisje onderdeel van het gezin. Ze eet mee aan tafel, fungeert als tweede moeder en gaat mee op vakantie.

Grietje Roelofs Börger
Het oudste dienstmeisje dat in de dienstboderegisters staat beschreven is de op Schokland geboren Grietje Roelofs Börger. Zij laat zich op 1 november 1827 als 26-jarige inschrijven in de gemeente Twisk als dienstmeisje. Grietje heeft een aantal jaren gewerkt als dienstmeisje. Uiteindelijk trouwt Grietje en krijgt ze vijf kinderen. Ze sterft jong, twee jaar na de geboorte van haar vijfde kind.

Zoo toch verhaalde ons de onderwijzer, dat de dochter uit eene der armoedigste gezinnen dezer buurt, die door zijne bemiddeling bij zeer fatsoenlijke lieden te Kampen als dienstmeid geplaatst was, waar zij het in alle opzigten wel had, na eenigen tijd in de ouderlijke woning terugkeerde met de betuiging, dat zij liever op Emmeloord gebrek wilde lijden, dan te Kampen in overvloed leven. – B. Meijlink, Beschrijving van Schokland en de Schokkers (1858).

Kampen als bestemming
Grietje is zeker niet de enige Schokker dat dienstmeisje wordt. Een kleine steekproef in het dienstboderegister van Kampen levert meteen namen van ‘eiland Schokland’ op. Dienstmeisjes die in 1850 in de Hanzestad aan de slag gaan hebben namen als Lyda Goozen, Maria de Jong, Aaltje Botter en Maria Babe. Een handvol Schokker meisjes, ver van huis, maar wel verzekerd van eten, onderdak en een handjevol geld.

De route wandelen
Tijdens de Dienstmeisjesroute (ongeveer 1 kilometer) wandel je langs zes infopunten in het Oude Dorp van Urk. Met behulp van QR codes hoor je de stemmen van de dienstmeisjes en krijg je aanvullende informatie. De route start bij de Westhaven, waar vroeger de boot naar Enkhuizen vertrok (tegenover Restaurant De Boet). De route volg je met behulp van het digitale kaartje op urkerdienstmeisjes.nl.